“Орхон аймгийн төсөв, түүний төлөвлөлт боловсруулалт” сэдэвт уулзалт өнөөдөр боллоо. Уулзалтад аймгийн ИТХ-ын дарга Д.Мөнхбат, аймгийн Засаг даргын орлогч М.Түмэнжаргал, аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга Ш.Ганболд, ЗДТГ-ын ХБТХОХ-ийн дарга С.Даваадорж нар оролцож, мэдээлэл өгөв. 

   Уулзалтын эхэнд аймгийн ЗДТГ-ын дарга Ш.Ганболд 2024 оны орон нутгийн төсвийн төслийн эргэн тойронд товч танилцуулга хийсэн. Тэрээр, “2024 оны  орон нутгийн төсвийн төсөлд иргэдийн саналыг тусгахад нэлээдгүй их анхаарсан. Тэр хэрээрээ иргэн бүрээс санал хүсэлтийг нь авах хэд хэдэн ажил арга хэмжээг зохион байгуулсан. Аймгийн Засаг дарга 2023 онд хоёр удаа иргэдтэй уулзаж, иргэдийн санал хүсэлтийг нь сонссон. Айл өрх бүрээс саналыг нь авах “Санаачилгатай Эрдэнэт хүн” төслийг хэрэгжүүлсэн. Үндсэндээ цаас, цахим, гар утсаар, биечлэн  гээд бүхий л хэрбэрээр иргэдээс санал хүсэлтийг нь авсан.  2024 оны орон нутгийн төсвийн  төсөлд иргэдийн санал түлхүү туссан онцлогтой” гэв.

   2024 оны орон нутгийн орлого 390 орчим тэрбум төгрөг. Улсын төсөвт манай аймаг  орлогоосоо 182 орчим тэрбум төгрөгийг тэгшитгэн төвлөрүүлнэ.  Үүний 179 тэрбум нь улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлого бол 2,9 тэрбум нь Францын хөнгөлөлттэй зээлээр манай аймагт   баригдсан цэвэрлэх байгууламжийн зээлийн эргэн төлөлт.  Орон нутгийн төсвөөс санхүүждэг төсвийн байгууллагуудын урсгал зардалд 45 тэрбум төгрөг байна. Сүүлийн гурван жилийн орон нутгийн төсөв нийлбэр дүнгээрээ 150 тэрбум төгрөг” гэх мэдээллийг өглөө. 

   Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өнгөрсөн есдүгээр сард Орхон аймгийн иргэдтэй уулзаж санал хүсэлтийг нь сонсох үеэр “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлогоос 50 тэрбум төгрөгийг авто замын шинэчлэлтэд зарцуулах шийдвэрийг гаргасан.  2024 онд хийх  авто замын засвар шинэчлэлтэд иргэдийн саналыг нэлээдгүй тусгасан гэдгийг албаныхан  онцолж байв.

    Тухайлбал, аймгийн Засаг даргын иргэдтэй хийсэн уулзалтын үеэр Эрдэнэ багийн иргэдээс  Ёс заншлын өргөө рүү хатуу хучилттай авто зам тавьж өгөх  хүсэлт гаргасныг шийдвэрлэхээр  тус хэсэгт  0,9 км авто зам  шинээр сунгаж, автобусны буудлыг нэгээр уртасгахаар төлөвлөжээ. Мөн  Баянцагаан багийн иргэдээс гарсан саналаар  ПДҮ хэсгийн 1,1 км газрыг хатуу хучилттай болгохоор төлөвлөсөн  байна.  Мөн нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний салбарын байгууллага болох Хот тохижуулах газар, Эрдэнэт Ус ОНӨХК-ийн техник тоног төхөөрөмжийг сайжруулахад нэг тэрбум төгрөгийг тусгасан байна. Үүгээр бохир соруулах машин, автовишки зэргийг авахаар төлөвлөжээ.   Иргэддээ ээлтэй, аюулгүй орчин бүрдүүлэхэд онцгой анхаарч камержуулалт, гэрэлтүүлгийн төсвийг нэмсэн гэх мэдээллийг өглөө. 

ЗДТГ-ын ХБТХОХ-ийн дарга С.Даваадорж:
-Төсвийг хэд хэдэн зарчмын хүрээнд боловсруулдаг. Эдийн засгийн болон хөрөнгө оруулалтын үр өгөөж, хотын болон орон нутгийн хөгжлийн чиг хандлагад нийцүүлсэн байх, иргэдийн болон салбар бүрийн, иргэний нийгмийн байгууллагын оролцоог хангасан байх ёстой. 2024 оны орон нутгийн төсөв энэ зарчмаа хангасан.  Ач холбогдол, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын үр өгөөжийг тооцож хөрөнгө оруулалтын ажлаа  эрэмбэлэсэн. 2024 онд 2,5 тэрбум төгрөгийг эрүүл мэндийн салбарт зарцуулахаар төсөвлөсөн нь нийт төсвийн гурван хувийг,боловсролын салбарт 6,5 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төсөвлөсөн нь нийт төсвийн долоон хувийг эзэлж байна. Дэд бүтэц буюу инженерийн шугам сүлжээнд 4,2 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн нь нийт төсвийн дөрвөн хувьтай тэнцэх хэмжээний зардал байна. 

Аймгийн Засаг даргын орлогч М.Түмэнжаргал:
-Ирэх жилийн хөрөнгө оруулалт бүтээн байгуулалтын онцлох ажил нь авто замын засвар шинэчлэлт байна. Өмнө нь бид нэг дор 50 тэрбум төгрөгөөр авто замаа шинэчилж байсан удаа үгүй.  Ирэх онд улсын чанартай  A1001, A1002 авто зам VI  хороолол хүртэл дөрвөн эгнээгээр үргэлжилж байгаад дуусдаг. Иймд  дууссан цэгээс нь цааш  Жастын ШТС хүртэл дөрвөн эгнээ болгоно.  Ингэхдээ энэ зам нь хоёр талаараа явган хүний болон дугуйн зам, гэрэлтүүлэгтэй, газар доогуур хоёр нүхэн гарцтай, авто машины зогсоолтой байхаар төлөвлөсөн. Энэ нь Эрдэнэт цэцэрлэгт хүрээлэн, Эко хороолол орчмын зам юм. Баяр наадмын өдрүүдэд ялангуяа зургаадугаар сарын нэгэнд энэ хэсэгт авто машины бөөгнөрөл, хөдөлгөөн урсгал нэмэгддэг учраас шинэчилнэ.  
    2а хороолол, 7 хороолол Сансар худалдааны төв  орчим, ПДҮ, Ёс заншлын өргөө рүү зорчдог хэсэгт  хатуу хучилттай авто зам тавина. Дэнж, Эрдэнэ багийн авто зам жил бүр асуудал үүсдэг. Сууриар нь шинэчлэхээс өөр шийдэл байхгүй. Ирэх онд Кувейтийн тойргоос дээш Эрдэнэ багийн самбар хүртэл шинэчилнэ. Зарим хэсэгт  хөрс хуулалт хийнэ. Энэ хэсгийн зам Дэнж, Эрдэнэ гээд хоёр багийг хамардаг. Дэнж багт 2,7 км, Эрдэнэ багт 900 орчим метр нийт 3,6 км авто зам бий. Нэн түрүүнд засах шаардлагатай 1,6 км авто замыг бүрэн шинэчилж, засварлана.  2024 онд нийтдээ 47 байршилд авто замын шинэчлэл, хучилтын ажлыг хийхээр төлөвлөөд байна. 

Аймгийн ИТХ-ын дарга Д.Мөнхбат:
   Зарим Төлөөлөгчид өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд орон нутгийн төсвөөр  480 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт бүтээн байгуулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэсэн  гэж яриад  байгаа. Төсөв ярихаас өмнө хэд хэдэн зүйлийг сайн ойлгох хэрэгтэй. 

   Нэгдүгээрт, төсөв батлахад Монгол Улсын хууль тогтоомж, тэр дундаа Монгол Улсын төсвийн тухай хуулийн хүрээнд тухайн оны  төсвийг  хууль болгож УИХ-аар  баталдаг. Өөрөөр хэлбэл, 2024 оны улсын төсвийг арваннэгдүгээр сарын 15-ны дотор баталдаг. Улсын төсөв дээр батлагдсан дүнгээр аймгийн төсөв арванхоёрдугаар сарын 5-ны дотор,  үүний дараа сумын төсөв арванхоёрдугаар сарын 20-ны дотор батлагдах ёстой.  Улсын төсвийн тоонд үндэслэн аймгийн төсөв,  аймгийн төсөвт үндэслэн сумын төсөв батлагддаг. 

   Орхон аймгийн суурь орлогыг улсын төсөвт 250,1 тэрбум төгрөгөөр баталсан. Суурь зарлага гэж бий. Үүнийг 41 тэрбум төгрөгөөр баталсан. Суурь зарлага гэдэг нь манай аймгийн 39 төрийн байгууллагын ажилтан албан хаагчдын цалин, тог ус, бичиг цаас гэхчлэн урсгал зардал нь. Мөн манай аймгийн улсын төсөвт төвлөрүүлэх дүнг 179.6 тэрбум төгрөгөөр баталсан.  Бид ирэх жил 250 тэрбум төгрөгийг олох ёстой. Үүнээсээ суурь зардалд нь 41 тэрбум, цаана нь дахиад улсын төсөвт 179,6 тэрбум төгрөгийг тэгшитгэн төвлөрүүлнэ. 176 тэрбум төгрөгийг 41 тэрбум төгрөгөөр бодвол 4 аймгийн суурь зарлага гэсэн үг.  Орхон аймгийн гурван жилийн төсвийн дүнг цэврээр нь тооцоход 150 тэрбум төгрөг л байгаа.  

   Гурван жилийн хугацаанд 480 тэрбум төгрөгийн төсвөөр хөрөнгө оруулалт бүтээн байгуулалт хийж  байсан түүх Орхон аймагт байхгүй. Энэ жил Эрдэнэт үйлдвэрийн 50 тэрбум төгрөг нэмэгдсэнээр түүхэндээ хамгийн их буюу 390 тэрбум төгрөгийн төсвийн төслийг боловсруулаад байна.